Kuşkonmaz Nedir ve Ne İşe Yarar?

Asparagus officinalis olarak da bilinen kuşkonmaz çiçekli bir bitki türüdür. Ayrıca halk arasında serçe otu olarak da bilinir. Çalılık ve dikenlerin arasında yetişen ve toplaması zahmetli olan kuşkonmaz, birçok derde deva olarak biliniyor.

Tohum olarak da ekildiği gibi doğal olarak da kendiliğinden yetişen kuşkonmaz, ortalama 10-15 cm kadar uzayabilen, nisan ve mayıs aylarında toplanıp yenen bir bitkidir.

Son yıllarda Türkiye’de de üretilen kuşkonmaz, özellikle ilkbaharda dikkatimizi çekse de yıl boyunca yetişen bir sebzedir. Kuşkonmaz bitkisi aslında 300 türü olan bir sebzedir. En yaygın olan türü ise Asparagus officinalis. 2 bin yılı aşkın süredir Yunanistan topraklarında yetiştirilen ve zambak ailesinden gelen bu bitkinin antik dönemde de tüketildiği bilinir. Kuşkonmaz tohumu ekmeden de bahçelerde kendiliğinden kuşkonmaz çıktığı görülür. Ilıman iklim bitkisi olan bu sebze Avrupa’nın çoğunluğu, Kuzey Afrika ve Batı Asya’ya özgü kabul edilir. Özellikle Çin, Tayland, Peru, Almanya ve Meksika’da yetiştirilir.

Kuşkonmaz, ince mızrak görünümlü bir sebzedir. Yeşil olanı en yaygın görülen türüdür. Mor, beyaz ve pembe renkli çeşitleri de bulunur. Tüm dünyada Jersey, Purple passion, Apollo, UC 157, Atlas, Viking KBC gibi çeşitleri de vardır. Dengeli bir sebze olan kuşkonmaz, yağ ve kolesterol içermez. Sodyum oranı da çok düşüktür. 1 bardak kuşkonmaz besin değerleri şunlardır:

• Kalori: 27
• Protein: 13 gram
• Yağ: 0
• Karbonhidrat: 5 gram
• Lif: 2 gram
• Potasyum: 271 mg
• C Vitamini: 5 mg
• Folat: 7 mcg
• K Vitamini: 7 mcg

Kuşkonmazın faydalarına geçmeden önce içeriğindeki vitamin ve minerallerin zenginliğini şöyle açıklayalım:

• A Vitamini: Kemik gelişimi, üreme ve görme sağlığında etkilidir. Hücresel fonksiyonların düzgün çalışması ve bağışıklığın güçlü olması için A vitamini vücudun en çok ihtiyaç duyduğu vitaminlerdendir.
• C Vitamini: Güçlü bir antioksidan olarak cilt, kemik sağlığının yanı sıra bağ dokusu ve demir emiliminde önemli rol oynar.
• K Vitamini: Kanın pıhtılaşması ve kemik sağlığının korunması için ihtiyaç duyulan vitamindir.
• Potasyum: Sinir sisteminin ve kasların sağlıklı çalışması için potasyuma ihtiyaç vardır.
• Folat: Vücudun DNA yapabilmesi için gerekli bir tür B vitaminidir.

KUŞKONMAZIN FAYDALARI NELERDİR?

Kuşkonmaz içerisinde barındırdığı zengin vitamin ve mineraller sayesinde ‘bitkisel bir antibiyotik’ olarak biliniyor. Bitkide A, C, K ve B vitamini, potasyum, demir, folik asit ve lif bulunuyor. Antioksidan ve lif içeriği sayesinde kolon kanserinde koruyucu etki gösteriyor.

Kuşkonmaz, özellikle A ve C vitaminiyle selenyum ayrıca beta karoten bakımından zengin olduğu için de antioksidan özelliğe sahiptir. Antioksidanlar da kansere karşı koruyucudur. Kuşkonmazdaki saponinin de bir antioksidandır. Bu sayede hücrelerimizi oksidatif strese ve inflamasyona karşı korur.

Saponinin antikarsinojen ve antiinflamatuar etki gösterir. Kuşkonmaz aynı zamanda iyi bir folik asit kaynağı olduğu için yeni hücrelerin gelişimini destekleyip kanser hücrelerinin gelişimini önleyebiliyor. İyi bir lif kaynağı olduğu için de bağırsakları koruyup, kolon kanserine karşı da etkili bir rol oynuyor.

Kuşkonmazın, çocuk sahibi olmak isteyen kadınlar için de faydalı olduğu düşünülüyor. Uzmanlar, hamile kalmak isteyen kadınların, kuşkonmazda bulunan B9 vitaminini folik asit miktarını attırma da yardımcı olduğunu söylüyor. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC), iki yaygın doğum kusurunu önlemek için günde 400 mcg folik asit alınması gerektiğini söylüyor.  Bir bardak kuşkonmaz porsiyon 35 mcg folat içerir, yani hamile kalmaya çalışıyorsanız önerilen folik asit miktarını karşılamak için günde yaklaşık 6 bardak kuşkonmaz yemelisiniz.

Kuşkonmazın kalorisinin düşük olması kilosuna dikkat eden kişiler için birincil tercih nedeni olabilir. Ancak kuşkonmaz faydaları saymakla bitmez. Çözünebilir lifli yapısı kuşkonmazı sindirim sistemi için harika bir besin yaparken, kolon kanseri ve kardiyovasküler hastalıklar için de bir kalkan görevi görmesini sağlayabilir. Folat ile beyin sağlığı ve hamilelik süresindeki doğum kusurlarını azaltmaya yardımcı olur. Kuşkonmaz tarifleri denemenize sebep olacak kuşkonmaz faydaları şöyle detaylı açıklanabilir:

Kilo Vermeye Yardımcı: Kuşkonmazdaki çözünebilir inülin lifi kilo vermede çok önemli rol oynar. Çünkü araştırmalara göre 6 gram inülin, 260 kalorilik bir öğün kadar tokluk hissi verir. Hem kilo vermek hem de kilonuzu korumak için beslenmenize kuşkonmaz ekleyin. 

Kanser ile Mücadeleci: Kanserin yarattığı sorunların hafifletilmesinde faydalı olduğu düşünülen kuşkonmazdaki saponin bileşenlerinin kanser hücrelerinin ölümünde etkili olduğu bir araştırmada bulunmuştur. Araştırmaya göre kanser hücrelerinin büyümesine engel olduğu belirtilmiştir. Yine bir başka bileşen olan sülforafanın kanser önleyici özelliği araştırma aşamasındadır. Kuşkonmazın bir folat kaynaması olması, onun kolon, pankreas ve yemek borusu kanserlerine karşı risk azaltıcı olarak anılmasını sağlayabilir. Kısacası kuşkonmazın kansere karşı mücadelede bir destekleyici olduğu bilinmelidir.

İdrar Yollarını Korur: Mesane, böbrekler ve üretrayı da kapsayan idrar yollarını koruduğu düşünülen kuşkonmaz, bunu bir yeşil sebze olması ile yapar. Antibakteriyel özellik gösteren bu sebze enfeksiyonlara neden olan bakterilerin büyümesine engel olmada etkilidir. Kuşkonmaz deyince akla idrar söktürücü olması gelir. İdrar yolu enfeksiyonlarından korunmak için önemlidir. İdrar söktürücülüğü ile kuşkonmaz, böbreklerdeki atıkların temizlenmesi ve böbrek taşlarının önlenmesinde tüketilmesi gereken bir besindir.

İnflamasyonla Savaşır: Güçlü antioksidanları kuşkonmazı iltihapla ile mücadelede güçlü kılar. Kuşkonmaz, kalp hastalığına götürebilen iltihaplanmaların da savaşçısı görülür. Anti-inflamatuar özelliği sayesinde kuşkonmaz, sırt ve baş ağrıları ile birlikte romatizma ve gut sorunlarına da iyi gelir.

Kalp Sağlığını Destekler: K vitamini kalp sağlığı için elzemdir. Kanın pıhtılaşmasını sağlarken damarların sertleşmesini önlemeye yardımcı olur. Bu noktada kan basıncının düşürülmesinde önemli rol oynar. Çözünür lifli yapısı ile de kardiyak sorunlara karşı sağlıklı bir besin tercihi olur. Lif kolesterol seviyelerinin korunması için tüketilmelidir. Ayrıca kuşkonmazdaki bir çeşit B vitamini olan tiamin, aminoasit homosistein seviyelerini dengeler. Yine folatın kalp hastalıkları riskini düşürmede etkisi vardır.

Beyni Güçlendirir: C ve E vitaminleri Alzheimer riskini düşüren en güçlü iki vitamindir. İleri yaştaki kişilerde bilişsel bozukluğu ve gerilemeyi önlediği araştırmalarla kanıtlanmaya çalışılmıştır. Kuşkonmazdaki folatın morali yükseltici ve sinirliliğe karşı destekleyici bir etkisi mevcuttur. Depresyon tedavisine de yardımcı olduğu söylenir. Araştırmalar düşük folatın depresyona zemin hazırladığını ortaya koyuyor. Folat bunların yanı sıra epilepsi nöbetlerinde de yardımcı olabilir.

Sindirime Destek: Şüphesiz lifli bir sebze olan kuşkonmazın besinlerin bağırsaklarda parçalanmasını kolaylaştırır. İnülin lifi sindirim sürecini iyileştirir. Lif kadar zengin bir su deposu olan kuşkonmaz, kabızlığın önlenmesine etkilidir. Prebiyotik kaynağı olması da kuşkonmazı, süper bir besin yapar. Prebiyotikler bağırsaklardaki iyi bakterileri besleyip iyi ve kötü bakterilerin dengelenmesini sağlar. Şişkinlik en yaygın sindirim problemlerindendir. Kuşkonmaz iyi bir idrar söktürücü olarak da fazla suyun dışarı atılmasına yardımcı olarak şişkinliğin inmesinde faydalı olabilir.

Kemik Sağlığı İyileştirir: Güçsüz kemikler K vitamini eksikliğine bağlanır. Bir bardak kuşkonmaz ise günlük K vitamini ihtiyacınızın yarısından fazlasını karşılamanızı sağlar. K vitamini vücutta kalsiyumun emilimi açısından da önemlidir. İdrar ile kalsiyumun atılmasına engel olarak kemik sağlığının korunmasını ve kemik erimesinin önüne geçilmesi için rol oynar. Kemik mineral dengesini sağlar ve kemik yoğunluğunu korur. Kuşkonmazdaki demir, kemik ve eklemleri güçlendirir. Yine prebiyotik yapısı ile kalsiyum emilimini artırarak kemik sağlığına katkı sağlar.

Bağışıklık Sistemini Kurar: Kuşkonmazdaki glutatyon kanserojen maddeleri yok edici bir etki gösterir. Glutatyon bağışıklık sisteminde önemli fonksiyonu olan bir bileşiktir. Bunun yanı sıra kuşkonmazdaki prebiyotikler ile de bağışıklık güçlenirken soğuk algınlığı ve grip gibi hastalıklara karşı verilen savaşlar daha kolay kazanılabilir. Yine kuşkonmazı bağışıklık üzerinde söz sahibi yapan bir diğer özelliği de antioksidanlar zenginliğidir. B vitamini içeriği de kuşkonmazı enerji veren bir besin yapar. Lifler sayesinde de kan şekeri dengelenir.

Diyabet Tedavisinde Etkili: Kan şekeri dengesini sağlamada başarılı olan kuşkonmaz, insülin üretimini artırarak vücudun glukozu emmesine yardım eder.

Hamilelikte Arkadaş: Folat kaynağı olarak tabii ki hamileye yardımcı olur. Folat, fetüsün gelişmesini, doğum kusurları riskinin azalmasını sağlar. Hamile kadınlar günde en az 400 mcg folat almalıdır. Folat, doğurganlıkta da önemlidir. Glutatyon içeriği ise doğurganlığı ve yumurta kalitesini artırır.

Göz Sağlığını Korur: A vitamini retinanın ışığı emmesinde yardımcıdır. Bu da doğrudan göz sağlığını etkiler. Antioksidan olarak kuşkonmaz, yaşa bağlı gelişen makula dejenarasyonu (katarakt) gibi sorunlara karşı koruyucudur. Lutein ve zeaksantin antioksidanı katarakta karşı korurken, E vitamini görüş kalitesini artırır.

Adet Dönemini Kolaylaştırabilir: B vitaminleri kadınların adet dönemlerindeki yorgunluğunu atmasına yardımcı olabilir. Adet öncesi sendromu bile iyileştirebilir. Kuşkonmaz ayrıca östrojen üretirken menopozun yarattığı semptomları tedavi edebilir. Ancak bununla ilgili daha çok araştırmaya ihtiyaç vardır. 

Cilt Sağlığına Katkı Sağlar: Cilt temizliğinde ve sivilce tedavisinde de kuşkonmaz önemlidir. C ve E vitaminleri cilt tonunda bir iyileşme sağlar. C vitamini özellikle cildi nemlendirir ve besler.

Kuşkonmaz Nasıl Tüketilmelidir?

Kuşkonmaz yemek için sebep çok. Peki kuşkonmaz nasıl tüketilir? Ama bir kuşkonmaz tarifi uygulamak için aslında çok zahmet vermenize gerek yok. Fırında hafif bir tuz, karabiber ve zeytinyağı ilavesiyle pişirebilir. Pişirdiğiniz bu kuşkonmazları yemeklerinizin yanına garnitür olarak koyabilir veya salatalarınıza ekleyebilirsiniz. Yine haşlayarak kuşkonmazı pişirebilirsiniz. Haşladıktan sonra ezilmiş sarımsak ve zeytinyağı gezdirerek tüketebilirsiniz. Kuşkonmazlı omlet yapabilir. Çorbalarınıza kuşkonmaz ekleyebilirsiniz. Kuşkonmazı zeytinyağı ve sarımsakla tavada soteleyip de tüketebilirsiniz.

Kuşkonmaz Nasıl Temizlenir?

Tüketmeden önce kuşkonmazın nasıl temizlendiğini merak edebilirsiniz. Öncelikle bu ince mızrak gibi sebzeyi bol su ile iyice yıkayın. Çünkü aralarında kum kalmış olabilir. Hatta karbonatlı suda bekletip yıkayabilirsiniz. Dışı kalın geliyorsa sebze soyacağı ile alt kısımlarına kadar soyabilirsiniz. Kuşkonmazın üst kısmındaki sert bölüm sıyrılır ve yumuşak kısım yemeye hazırlanır. Çok fazla pişirilmemesi gereken bitki, çiğ yenebileceği gibi haşlama, kızartma, buharda pişirme gibi birçok yöntemle hazırlanabilir.

Kimler Kuşkonmaz Yememeli?

Kuşkonmaz faydalarına rağmen bazı kişiler için sorun yaratabilir. K vitamini içeriği kan pıhtılaşmasında rol oynadığı için kan sulandırıcı ilaç alan kişiler çok fazla kuşkonmaz tüketmemelidir. Ürik asit üretimini artıran, böbrek taşı ve gut gibi durumları etkileyebilen pürin bakımından yüksektir. Doktorunuz tarafından pürin seviyelerinizin azaltılması önerildiyse kuşkonmaz tüketmeniz önerilmez. Sarımsak ve frenk soğanı gibi bitkilere alerjiniz varsa da kuşkonmaza alerjiniz olabilir. Lifli beslenme yapısı bazen gaza ve şişkinliğe neden olabilir. Bu tip beslenmeye alışkın olmayan kişileri daha çok etkileyebilir. Bu yüzden porsiyon kontrolüne dikkat edin. Kuşkonmaz idrarda kokuya neden olabilir.